̒Ik speel wat in mijn hoofd opkomt’
Kit Downes: creatief met kerkorgel en piano
De melodische kracht van jazzpianist Kit Downes is bedwelmend. Zijn dialoog met zangeres Norma Winstone is fascinerend. Bovendien improviseert hij briljant op kerkorgel en ontfutselt het instrument onvermoede sonore geheimen.
Karel Van Keymeulen
Pianist Kit Downes is ongetwijfeld een van de hardst werkende musici in de jazzwereld. Hij speelt jazzpiano in een kwartet, maakt hedendaagse folk, onderzoekt caleidoscopische stemsystemen en schreef 52 eenhandige studies voor pianisten die een blessure hebben opgelopen. Evengoed is hij een toegewijd organist.
Hij schildert een muzikaal landschap met een steeds veranderende esthetiek. Melodische verfijning en vindingrijke improvisaties wisselen elkaar af.
Muzikale acrobatie
Zijn samenwerking met de Britse leading lady Norma Winstone ontstond toevallig, toen ze hem vroeg haar vaste pianist die belet was te vervangen. Hun muzikale verstandhouding was er meteen.
“Norma is bijzonder. Ze kan alles zingen en je kan haar op gelijk welke manier begeleiden”, vertelt Kit Downes. "Je moet haar niet beschermen. Ze houdt van risicoʼs nemen, net zoals ik. Dat is onze invloed van pianist John Taylor. Hij was mijn leraar op de Royal Academy of Music in London en is de man geweest van Norma. John en Norma zitten in mijn geest. Na dat eerste optreden speelde ik in diverse bezettingen met haar. Ik werkte toen al met ECM, net als Norma.” Na zes jaar vroeg het gerenommeerde jazzplatenlabel ECM Winstone een nieuw album te maken. Ze dacht onmiddellijk aan Downes. Wat beiden verwezenlijken in de tien songs van het album ‘Outpost of Dreams’ (2024), is meeslepend. Winstones stem, verweerd door de tijd – ze is intussen 84 – is een aards en soepel instrument waarmee ze sterke emoties overbrengt. Gevoelens over verlies, liefde en melancholie, zonder sentimentaliteit. Ze kozen nummers van Carla Bley, John Taylor, Ralph Towner, Aidan OʼRourke, en traditionals. En ze schreven vier nieuwe nummers.
“Ze maakt al zo lang muziek, maar ik voel vandaag niet minder intensiteit dan op die vroege opnames. Ze heeft zulke goede oren, hoort waar ik ben en panikeert nooit. Het vertrouwen is groot. Ik kan spelen wat in mijn hoofd opkomt. Het is zeldzaam dat vocalisten zulke acrobatieën toelaten.”
Kit Downes is vol lof over haar teksten. “We zitten op één lijn, ook wat humor betreft. Haar woorden bij een nummer voor mijn dochter bevatten prachtige wijsheden over het jonge ouderschap. Elke keer als ik met haar speel, weet ze een snaar te raken en besef ik welke geschiedenis ze meedraagt.”
In de ban van het orgel
Het orgel ontdekte Kit Downes toen hij als jonge knaap, van zijn achtste tot zijn twaalfde, in een kathedraalkoor in Norwich zong. Het imposante instrument kreeg hem in de ban. Hij kreeg wat lessen, ging vaak bij de organist zitten en begeleidde in zijn regio enkele kerkdiensten met hymnes, anthems en antifonen. Hij begon al vlug te improviseren.
Na het horen van de albums ‘Night Train’ van Oscar Peterson en ‘The Köln Concert’ van Keith Jarrett won jazz het van het orgel. Hij ging piano studeren. “Van Jarrett en John Taylor heb ik mijn gevoel voor melodie. Zoals bij hen duiken bij mij soms stukken in mijn hoofd op, zoals volksmelodieën, omdat ik veel met traditionele musici van de Balkan, 10 Noorwegen en Schotland speelde.”
Het zou vijftien jaar duren voor Downes weer achter een orgel zou plaatsnemen. “Ik hield nooit van synths of elektrische keyboards en zocht instrumenten weg van de piano. Waarom niet opnieuw het orgel? Ik kon al vlug diverse aspecten van mijn spel terugvinden. Al moet je weten dat akkoorden spelen op een orgel geen klein bier is. Je hoort tien keer de hoeveelheid noten die je indrukt."
De Dom van Keulen
“Toen ik weer naar het orgel stapte, had ik mijn concerttraining op piano achter de rug. Ik voelde me zeker, had geen angst en ontdekte zoveel. Ik gebruik geluiden uit mijn algemene taal. Daarom ben ik blij dat ik die zware orgelopleiding niet heb gehad, maar een grassroots functionele kerkopleiding op het orgel.”
Downes bespeelt het orgel als een zoekende improvisator, met gevoel voor sfeer, melodie en soundscapes, weg van de overweldigende klassieke zwaarte van een orgel. Op het album ‘Obsidian’ (ECM, 2018) gebruikt hij de sonische en orkestrale mogelijkheden van drie orgels op een scherpzinnige manier. Hij zuigt je mee in zijn rijke, evocatieve muziek.
Kit Downes bespeelde al orgels op vele plekken, zoals in de Dom van Keulen op een van de grootste orgels ter wereld. Het orgel in de Karmelietenkerk in Gent, gebouwd door Pierre Schyven, kent hij nog niet. “Ik doe research en heb een dag nodig om me voor te bereiden. Op een ander instrument en in een andere ruimte spelen is altijd een plezier.”
