Een ode aan de kleinste grootheden
Het is een ecologische ramp dat insecten massaal verdwijnen. Oorkaan slaagt erin om daar magisch muziektheater voor families van te maken. Én tot de verbeelding spreken én het bewustzijn aanwakkeren: hoe doe je dat?
Judith Evens
‘Zoemmm’ is muziektheater dat jong en oud uitnodigt in een wereld waar klank, beweging en verbeelding samenkomen. Het doet stilstaan bij een van de stilste maar ook meest urgente ecologische crisissen van vandaag: het verdwijnen van de insecten. Zowel het aantal soorten als de totale populatie is de laatste twintig jaar enorm afgenomen. Hoe ervaren wij als mensen dat verlies? Hoe kunnen we reageren? Kunnen we ze terugbrengen?
Het concert biedt geen letterlijke oplossingen. Maar het hoopt wél het bewustzijn aan te wakkeren. De dingen zijn stilletjes veranderd – minder insecten, minder gezoem – maar dat heeft een grote impact. Regisseur Stefan Ebner: “Insecten gedragen zich vreemd. Daarom gedragen de mensen in de voorstelling zich ook vreemd. Het gaat om tolerantie. Het gaat om ruimte maken voor anders-zijn. Als zelfs maar één iemand besluit iets anders te doen, heeft dat gevolgen voor iedereen. Het maakt een gigantisch verschil.”
Klankmachines
Het blazerskwintet Aires Tropicales is geknipt voor deze voorstelling. Hun instrumenten zijn verbonden met adem, lucht, beweging – en symbolisch ook met de insecten zelf. Ze worden niet alleen gebruikt om gecomponeerde muziek te spelen, maar ook om klanken te maken die lijken op insectengeluiden, wind en geritsel. De instrumenten veranderen in klankmachines die de sfeer van een levend, ademend ecosysteem oproepen.
Daarbij is er ook een culturele laag: Aires Tropicales bestaat uit Cubaanse musici. Hun muzikale identiteit komt voort uit een rijke mix van Afro-Caribische, klassieke en folkloristische tradities.
Centraal in ‘Zoemmm’ staat een nieuwe compositie van David Dramm, speciaal geschreven voor dit kwintet. Dramm richtte zich op de beweging van insecten: hoe hun lichamen ritmisch bewegen – altijd in zessen. Musici Claudia Veloso Álvarez en Karla Hernández Reyes van Aires Tropicales: “In Davids compositie hoor je bijna mechanische bewegingen, die doen denken aan hoe insecten lopen en zich gedragen. De muziek is verdeeld over de verschillende instrumenten, elk met een eigen karakter. Net als bij de insecten, die allemaal op hun eigen manier bewegen en klinken. Gaandeweg komen al die losse stemmen samen in een levendige, complexe insectenwereld, waarin het individuele opgaat in een kleurrijk geheel.”
Prikkelen
Kostuumontwerper Esmée Thomassen en decorbouwer Timo Arling lieten zich voor ‘Zoemmm’ inspireren door de natuur en de wereld van landbouw. Thomassen zocht naar bijzondere materialen en stoffen, net wat gekker dan normaal. Daarmee maakt ze de transformatie zichtbaar van gifspuitende mensen-in-uniform naar individuele insecten. Zo ontstonden kostuums met gekleurde ribbeltjes, bobbelige lijfjes en dansende armen, die door de bewegingen van de muzikanten letterlijk tot leven komen. In het decor van Arling is gereedschap niet alleen functioneel, maar doet het ook dienst als instrument en speels bewegingselement.
Hoewel ‘Zoemmm’ gemaakt is met het jonge publiek in gedachten, spreekt het hen niet kinderachtig toe. Voor de regisseur zijn kinderen een intelligent publiek – zij verdienen kunst, geen entertainment. Ebner: “Ik neem kinderen serieus. Ik maak geen dingen ‘voor kinderen’. Ik maak kunst, met het besef dat kinderen zullen kijken. Er is geen vast verhaal. Kinderen geven zelf betekenis.”
Het doel is niet om de wereld uit te leggen, maar om de verbeelding te prikkelen. Omdat ‘Zoemmm’ geen tekst bevat, nodigt het kinderen uit om hun eigen verhaal in hun hoofd te maken. De muzikanten genieten ervan: “Het is geweldig dat kinderen al op zo’n jonge leeftijd met deze muziek in aanraking komen. De bewegingen en visuele elementen op het podium maken de muziek toegankelijk en aantrekkelijk. Op die manier kunnen ze zich dieper verbinden met wat we spelen. En wie weet wekt het een blijvende interesse in muziek, of inspireert het sommigen om later zelf musicus te worden.”
