Over 'Star Washers'
Electronics in de concertzaal? Daar is Angélica Castelló in haar element. Geïnspireerd door het magisch realisme van Julio Cortázars verhaal ‘The Star Washers’ (‘Los limpiadores de estrellas’) laat ze haar verbeelding de vrije loop.
Op 1 januari 2020 ontving een van de meest fantastische e-mails ooit: Marin Alsop vroeg me of ik geïnteresseerd was om een stuk te componeren voor het Baltimore Symphony Orchestra, dat gespeeld zou worden tijdens een concert ter ere van de lancering van de James Webb-ruimtetelescoop, een gezamenlijke opdracht van het BSO, het Space Telescope Science Institute en NASA. Op het programma zouden mijn nieuwe stuk en Mahlers ‘Tweede symfonie’ staan. Het concert zou in alle opzichten over omhoog kijken gaan: letterlijk, figuurlijk en spiritueel.
Ik voelde me alsof ik vloog, zweefde, en mijn hoofd en hart gingen op hol met ideeën over wat ik zou kunnen doen met de ongelooflijke geluidsmachine van het BSO. Maar toen veranderde de pandemie alles. Het programma met Mahler en de lancering van de telescoop werden beide uitgesteld. De plannen veranderden, maar ik was nog steeds heel blij dat mijn stuk in première zou gaan, ook al was dat in een heel andere context. Ik wilde vasthouden aan het fascinerende thema van omhoog kijken, dat mij inspiratie gaf. Ik was al begonnen met mijn onderzoek, waaronder een studie astronomie. Ik had al heel wat boeken verzameld en wilde graag meer ontdekken. En ik kon Mahler niet loslaten. Zijn muziek inspireert me al sinds mijn jeugd tot op de dag van vandaag. Dus besloot ik dat hij op de een of andere manier in mijn stuk aanwezig moest blijven.
Tijdens mijn onderzoek kwam ik veel poëtische, wetenschappelijke en historische teksten tegen. Ik verzamelde beelden, echte en fictieve, actuele en oude, en ik herontdekte het prachtige verhaal van Julio Cortázar, ‘Los limpiadores de estrellas’ (De sterrenreinigers), dat de belangrijkste inspiratiebron voor het werk werd. In dit verhaal staan de sterren dicht bij de mensheid, in een verbazingwekkende verbinding waarin ze communiceren en spelen met licht en duisternis. Cortázar heeft een prachtige humor en het talent om vanuit het meest banale object (een doos vol metalen stervormige ringen) de sterkste poëtische sfeer te creëren, waarin alles naast elkaar kan bestaan: banaliteit, humor en vreugde, magische metaforen en zelfs enkele politieke uitspraken.
Dit is dus een stuk over sterren, van de sterren die we op een middag op straat kunnen vinden, tot de sterren aan de hemel. Maar dit stuk gaat ook over de sterren in mijn leven: sterren die mij inspireren en begeleiden op mijn creatieve pad. Sterren, wind, lucht, firmament, sterrenstof, reflectie en helderheid, duisternis, vuur... en herinnering, verlangen naar herinnering, Mahleriaanse herinnering.
De kleuren van de elektronica en van de instrumenten
Ik ben componist, maar ook improvisator, en ik kom uit de wereld van de elektronica, die voor mij een soort ‘moedertaal’ is met zijn eigen klanken en texturen.
In dit stuk gebruik ik de menselijke stem, met name de sopraanstem van Barbara Hannigan, die zingt, spreekt en ademt, en ook improviseert. We zijn al enkele jaren bevriend en onze samenwerking aan dit stuk begon tijdens de pandemie, toen Barbara intensief werkte aan Mahlers ‘Vierde symfonie’, zowel als dirigent als zangeres. We spraken vaak over Mahlers idee van ‘Das Himmlische Leben’ en Barbara stuurde me veel opnames die ze had gemaakt terwijl ze het stuk oefende, evenals meer abstracte geluiden en haar ademhaling. Maandenlang schreven we heen en weer, en uiteindelijk kwamen we in april 2021 eindelijk – in vlees en bloed! – bij haar thuis in Bretagne terecht om samen op te nemen en te improviseren. We trokken naar de zee en namen haar stem op met de wind en de golven op de achtergrond.
De inspiratie voor de elektronica in ‘Star Washers’ is om de stem als een ‘mysterieuze verschijning’ te laten klinken, als een stem uit de ruimte waarmee we nog geen contact hebben gehad. De stem is soms heel aanwezig en soms verborgen, misschien een beetje zoals de offstage band ‘da lontano’ in Mahlers ‘Tweede symfonie’, alsof hij uit een andere dimensie komt. En misschien een beetje zoals het verborgen koor dat Gustav Holst gebruikt in ‘The Planets’. Daarom heb ik ervoor gekozen om de luidsprekers buiten het zicht van het publiek te plaatsen. Als het even kan, wil ik dat de luidsprekers en alle apparatuur verborgen is, zodat de stem en de elektronica een mysterieus en verborgen deel van het universum vormen.
Wat betreft de vorm van het stuk en het samenspel van geluidsmaterialen, werd ik geïnspireerd door de schilderijen van Pierre Soulages en zijn concept van Outrenoir, waarbij de aanwezigheid van de kleur zwart noodzakelijk is om licht te reflecteren. Kleur is het ‘andere’ en de waarneming van licht creëert chaos en orde, net als in de natuur.
