In de vitrinekast: 'Sensing Earth'
To move or not to move? Het is één van de moeilijke dilemma's, als je wil leven op een manier die volgende generaties van menselijke en niet-menselijke gemeenschappen toelaat om te floreren, maar tegelijk erkenning zoekt als artiest, hunkert naar speelkansen, je creaties en interpretaties zo breed mogelijk wil delen. "Wij zijn artiesten, wij moeten kunnen reizen", klinkt in mijn oren als een hopeloos zwak argument. Misschien is inboeten aan internationaliteit wel een pijnlijke consequentie van het nieuwe klimaatregime waarin we zijn beland.
Maar kunnen we als artiest meer doen - naast minder doen? Hebben we meer te bieden dan het pure voedsel voor de ziel? Kunnen we dat voedsel kruiden op een manier die de zintuigen opent, laat inzien én invoelen wat we dreigen te verliezen of al moeten missen?
Het boek "Sensing Earth" pleit niet alleen voor een andere, tragere, meer duurzame (letterlijk: van langere duur) mobiliteit in de cultuursector, maar kent deze creatieve sector ook een maatschappelijke rol toe als deel én kathalysator van een ecologische ommekeer, door de positie die we als mens innemen in vraag te stellen, de verbeelding aan te wakkeren over hoe een beter intra- en intersoortelijk samenleven eruit zou kunnen zien, en het zintuigelijk vermogen te stimuleren. Of zoals Bruno Latour aanhaalt in "Facing Gaia: Eight Lectures on the New Climatic Regime": esthetiek in de oorspronkelijke betekenis van "capaciteit om waar te nemen en betrokken te zijn".
De boeiende bijdragen van diverse auteurs zijn talrijk, maar ik citeer enkele quotes die aan mij zijn blijven kleven als kattenklauw.
Pascal Gielen vat de grote boodschap van het boek samen in de volgende zinnen:
"Kunstenaars, en de culturele sector in bredere zin, kunnen niet alleen bijdragen aan een 'ecologische wending' door minder te reizen en duurzamere culturele producten te produceren. Ze kunnen dat ook doen door onze esthetische horizon op te rekken, iets waartoe ze 'van nature' geneigd zijn en het talent voor hebben. Misschien hebben ze er zelfs wel hartstochtelijk voor gestudeerd. Dus waarom zouden we dat niet even serieus nemen?"
Hij haalt ook het belang aan van kunst om ons zintuiglijk vermogen aan te wakkeren, want "begrijpen is niet alleen een kwestie van wetenschap, maar ook van poëzie".
Grégory Castéra stelt de vraag welk nieuw institutioneel model er zal ontstaan in de 21ste eeuw, en speculeert dat dit een richting zal inslaan weg van het antropocentrisme. "De post-antropocentrische instelling zal een infrastructuur bieden voor co-existentie en wederkerigheid tussen het meer-dan-menselijke, een 'veilige ruimte' niet alleen voor kritische ideeën en werken maar ook voor levende wezens."
Noël Salazar ziet als rol voor de creative sector om mensen bewust te maken van hoe we verbonden zijn met alles en iedereen die ons omgeeft. "Als we onszelf graag zien als kosmopolieten, of wereldburgers, moeten we ophouden antropocentrisch te denken en ons te gedragen, en evolueren naar planetair burgerschap en convivialiteit. [...] De taak die voor ons ligt, zeker ook voor de culturele en creatieve sectoren, is om te herdenken hoe we de planeet kunnen bewonen die we delen met de uitgebreide maar delicaat onderling verbonden levensgemeenschap waarbinnen we van elkaar afhankelijk zijn, en dus om radicaal opnieuw na te denken over wat het betekent om mens te zijn."
Marina Guzzo leidt haar choreografische tekst in als volgt:
"Uitgeput in onze pogingen om te rationaliseren wat er gedaan zou kunnen worden, is het nu noodzakelijk om ons het onmogelijke voor te stellen. [...] Een choreografie die een nieuwe bestaanspolitiek uitdraagt en mensen en anders-dan-mensen in staat stelt om radicaal nieuwe manieren van leven, voelen, weten en vooral bewegen te ervaren. We staan op een kruispunt en moeten praktijken bedenken om niet alleen deze crisis het hoofd te bieden, maar ook de Ander erbij te betrekken en toevluchtsoorden te creëren om niet alleen te overleven, maar ook te floreren. Het is belangrijk om de politieke betekenis van de kunsten te verbreden en om nieuwe vormen van contact tussen levende wezens te creëren [...]."
Het is maar een greep uit de ideeën die intussen in mij voortleven, die ik geïnternaliseerd heb en die onmiskenbaar in mijn gangmakerschap geslopen zijn. Het boekje is trouwens deel van de commons, en gratis te downloaden via valiz.nl!
