De oudste gong ter wereld
Hoe maak je het publiek in Café of Foyer duidelijk dat het tijd is om naar de Concertzaal te gaan omdat de voorstelling begint? Met een ‘gong’, zoals we dat bij De Bijloke noemen. En bij een nieuw Muziekcentrum hoort ook zo’n nieuw geluidssignaal. Pieter Santens en Koen Plaetinck zochten en vonden er één.
Een nieuwe ‘gong’ bedenken: hoe begin je in godsnaam aan zoiets? ‘Goeie vraag! Ik vond het zelf moeilijk’, zegt componist en geluidsdesigner Pieter Santens. En hij is nochtans niet van de minsten, want hij zit mee achter het geluid van grote en uiteenlopende spelers als restaurant The Jane, modemerk Esprit, magazine Vogue en energiedrankenbrouwer Red Bull. ‘Toen De Bijloke mij de vraag stelde, ben ik de definitie gaan scherpstellen voor mezelf.’
We klommen op het dak van de kloosterkapel, waar de oudste klok van de Bijlokesite hangt
Hij neemt er zijn notities bij. ‘In Van Dale vond ik bij “signaal”: een teken of sein dat er iets gaat gebeuren of dat je iets moet doen of laten.’ ‘Zo’n gong is dus functioneel, maar ik wou niet zomaar een sample uit een geluidsbibliotheek nemen. Ik benaderde de opdracht ook conceptueel. Het signaal moet de mensen naar de Concertzaal leiden. Dat die uit de dertiende eeuw stamt en daarmee het oudste gebouw ter wereld is dat permanent dienstdoet als concertzaal, is te mooi om er niets mee te doen.’
Marimba
‘Ik verdiepte me in de geschiedenis en kreeg daarbij hulp van het stadsmuseum STAM. De huidige Concertzaal is ooit gebouwd als ziekenzaal. En de kapel, waar nu de vestiaire van het Muziekcentrum is, werd er bewust tegenaan gebouwd. Het doel was dat de zieken vanuit hun bed de eredienst konden bijwonen, een collectief ritueel ter genezing van onze kwalen. Die helende functie van de ziekenzaal toen en van de muziek nu: ik vind dat zo’n schone gedachte. In zekere zin zijn wij ook patiënten van ons lot en kunnen we daar even aan ontsnappen dankzij de tijdloze omgeving en muziek.’ ‘Dat idee wou ik tastbaar maken in de gong. Ik nodigde Koen Plaetinck uit, percussionist bij onder meer Symfonieorkest Vlaanderen, om daar verder over na te denken. We beslisten op zoek te gaan naar de oudste klok op de Bijlokesite, als symbool voor de start van de eredienst. Die bevindt zich in de kloosterkapel in het huidige STAM-gebouw.’ ‘We klommen op het dak van de kapel, dat trouwens ook uit de dertiende eeuw stamt, om het geluid van de klok op te nemen. Koen gebruikte al zijn technieken en stokken om de klok te laten luiden. In zijn studio gingen we aan de slag met de opnames, een marimba en elektronische instrumenten. Uiteindelijk destilleerden we uit dat alles een helder signaalgeluid.’ En zoals de klok toen luidde voor de eredienst, zo luidt ze nu dus voor de muziek. Denk daar maar eens aan, de volgende keer dat je je glas leegdrinkt omdat het concert gaat beginnen.
Maarten Byttebier