Een universele symfonie?
Régis Dragonetti
Het is misschien een bitterzoete troost, maar uit maatschappelijke wrijving ontstaat wel eens grote kunst. Kurt Weill, Luciano Berio, Georg Friedrich Haas… allen reageerden met memorabel werk op het gevaar van conservatieve krachten. Ook de jonge Dirk Brossé kon in de jaren negentig niet langer wegkijken. De plotse opgang van extreemrechts tijdens de zogeheten Zwarte Zondag had bij de componist een schok teweeggebracht. Zijn artistieke tegenzet droeg de titel ‘Artesia’, een ‘universele symfonie voor orkest, solisten en etnische instrumenten’ die de rijkdom van culturele verschillen hoog in het vaandel droeg.
Dertig jaar later noemt Brossé zichzelf misschien een tikje naïef toen. Hij heeft alleszins overschot van gelijk wanneer hij aangeeft dat we het vaak verhoopte universalisme van muziek best met een flinke korrel zout nemen. Wie van ons, vraagt hij zich af, kan met uitgestreken gezicht beweren een uur lang geboeid naar Indiase raga’s te kunnen luisteren? Touché.
Verbinding mag dan wel het modewoord van het moment zijn, we hoeven onszelf inderdaad geen rad voor ogen te draaien. Met wat slechte wil zou je zelfs makkelijk de omgekeerde these kunnen verdedigen. Muziek die precies een wig drijft tussen mensen. Wat de antisemiet Richard Wagner bijvoorbeeld over joodse muziek schreef, zullen we voor de goede orde maar niet herhalen. En omgekeerd inspireerden zijn symfonische gedichten en opera’s de zionist Max Nordau in zijn boek 'Entartung' tot in gal gedrenkte afkeuring. Je hoeft het niet eens zo ver te zoeken. Het woord ‘ketelherrie’ heeft tenslotte zelden of nooit betrekking op ketels.
Maar kom, “Optimisme is een morele plicht,” zegt men wel eens. Blijft wereldvrede na de dubbele maatstreep nog even uit, dan stemt Brossés universele symfonie tenminste tot nadenken. Is een sitar dan zo anders dan een gitaar? Dragen wij allen niet ongeveer dezelfde metronoom in onze borstkas? En zet het toch-niet-zo-universele karakter eigenlijk niet op scherp dat de waardering van verschillen niet aan komt waaien maar verworven wordt? Dertig jaar geleden eindigde ‘Artesia’ met het veel betekenende deeltje ‘Harmony’. Deze keer volgt nog een epiloog. Benieuwd dus wat de ervaring te leren heeft.
