De sleutel
Een column van Melissa Portaels
Ik begon deze columnreeks met een beeld van Pierre Boulez als de geduchte componist aan wiens muziek ik mij nooit zomaar had durven wagen. Maar het tomeloze enthousiasme van de gasten in de podcast 360° Boulez werkte aanstekelijk. Hun gouden tip om erin te duiken: luister naar ‘Sur Incises’! Een tip die ik maar al te graag verder doorgeef.
Laat je verwonderen door de rijke muzikale verbeelding. Pierre Boulez baseerde ‘Sur Incises’ voor drie piano’s, drie harpen en drie percussionisten op het solo pianostuk ‘Incises’, dat hij een paar jaar voorheen componeerde. Incises was het zaadje dat de kans kreeg om uit te groeien tot de weelderige plant ‘Sur Incises’. De manier waarop Boulez het initiële materiaal uitbreidt, is onnavolgbaar. Alsof hij een muzikaal idee oppakt en op ontdekking uitstuurt. Alsof dat muzikale idee een organisme is, waarvan de celletjes tot leven komen en vanuit hun essentie talrijke nieuwe vormen aannemen. En nog bleek de inspiratie niet uitgeput. In 2001 keerde Boulez zich terug tot het pianostuk en verrijkte hij de eerste versie van Incises met ontwikkelingen die in ‘Sur Incises’ op gang getrokken waren.
Laat je met verstomming slaan door de virtuositeit. Pierre Boulez componeerde de eerste versie van ‘Incises’ op vraag van de componist en vriend Luciano Berio als opdrachtwerk voor een pianoconcours. Het werk moest de pianist dus op de proef stellen. Ook in ‘Sur Incises’ razen de vingers van de pianisten bij momenten over de toetsen van hun instrument. Opvallend zijn de momenten waarin de harpen en percussie-instrumenten het virtuoze spel van de pianisten laten ‘resoneren’, inpikken op het muzikale materiaal, het verder uitbreiden en nog volumineuzer maken.
Laat je meevoeren, verdwaal! ‘Incises’ en ‘Sur Incises’ klinken op hun best als ze zich ontplooien als schijnbare improvisaties. Typerend is het gevoel dat de muziek wel ergens heengaat, maar haar wegen moeilijk bij te houden zijn. Pierre Boulez heeft daar zo zijn trukendoos voor. Zo speelt hij met herkenbaarheid door bepaalde klanken en ideeën te laten terugkeren, maar in die mate dat je er nooit helemaal de vinger op kan leggen.
Deze componist dicteert niet wat je zou moet horen, maar laat je luisteren.
Melissa Portaels is stafmedewerker bij MATRIX [Centrum voor Nieuwe Muziek]. Ze schrijft haar columns bij deze concertreeks op vraag van Muziekcentrum De Bijloke. In de podcast 360° Boulez doken zij en Toon Vannieuwenhuyse in het leven van Pierre Boulez. Je hoort er alles over in de vijfde en laatste aflevering, nu overal te beluisteren.
